Stosowanie zbilansowanej diety ma ogromny wpływ na zdrowie i ogólną kondycję organizmu. W IV wieku p.n.e. ówczesny lekarz Hipokrates wypowiedział sentencję aktualną również dziś „Niech pożywienie będzie lekarstwem, a lekarstwo pożywieniem”. Naukowe badania potwierdzają starożytną teorię, a wiedza na temat chorób dietozależnych zwiększa się nieustannie. Dotyczy to między innymi dermatoz, czyli chorób dotyczących skóry, które można leczyć lub minimalizować ich objawy poprzez wprowadzenie odpowiednich składników i produktów do jadłospisu.

Zewnętrzną powłokę ludzkiego ciała stanowi skóra zbudowana ze skóry właściwiej i naskórka pokrytego warstwą lipidową, wodą i złuszczoną keratyną. Pełni barierę ochronną, jednocześnie zapobiegając utracie wody. Jest swoistą barierą przed środowiskiem zewnętrznym i zmniejsza ryzyko przedostania się szkodliwych bodźców do wnętrza ciała. Ważną funkcją jest zapewnienie termoregulacji i równowagi wodno-elektrolitowej. Ponadto umożliwia odbiór i reakcję na bodźce. Wszelkie zmiany skórne i pogorszenie kondycji cery świadczą o zaburzeniu funkcjonowania  organizmu, ogólnym stanie zdrowia i odżywienia. Choroby skóry związane są z wykonywaną pracą, wiekiem, stylem życia i odżywianiem.

 Zmiany powstające na skórze mogą przybierać różne postacie i rozwijać się  z różnych przyczyn np. pod wpływem czynników chemicznych czy też biologicznych. Właściwe rozpoznanie dermatoz umożliwia skutecznie leczenie. Do najczęściej występujących jednostek chorobowych należą: opryszczkowe zapalenie skóry, grzybica, świerzb, łupież różowy Gilberta, włośnica, rumień wielopostaciowy czy też pokrzywka naczyniowa. Ponadto wyróżniamy choroby z kręgu wyprysku w tym: atopia, atopowe zapalenie skóry, alergia kontaktowa czy też trądzik pospolity. 

Jedną z dermatoz, której etiopatogenezę szeroko zbadano i na tej podstawie rozważono wpływ stosowania różnych rodzajów diet jest łuszczyca (psoriasis). Należy do zapalnych i przewlekłych chorób ogólnoustrojowych, której leczenie jest trudne ze względu na nawrót. Dermatoza często ma podłoże genetyczne, immunologiczne lub środowiskowe. Oprócz czynników genetycznych duży wpływ na rozwój łuszczycy ma niska aktywność fizyczna, zażywanie używek oraz dieta wysokoenergetyczna.  W skali światowej problem dotyczy ok 0,6-4,8 % populacji. Dotyczy zwłaszcza ludności mieszkającej w chłodnym i umiarkowanym klimacie oraz krajów wysokorozwiniętych (w Skandynawii i Wyspach Owczych dotyczy niemalże 8,5% mieszkańców). U osób przed 25 rokiem życia choroba ma ścisłą korelację z czynnikami genetycznymi i nazywana jest łuszczycą I typu. Natomiast u osób w kategorii wiekowej 50-60 lat dermatoza najczęściej jest wywołana czynnikami środowiskowymi.

Objawy kliniczne przyjmują różne postaci, ale najbardziej charakterystyczny jest wykwit skórny, który wraz z postępowaniem choroby zwiększa swoją powierzchnię i tworzy srebrzystą lub żółtawą łuskę. Zazwyczaj występuje na skórze stóp, dłoni, łokci i kolan a także na skórze owłosionej ( zwłaszcza na głowie) i w miejscach urazów. Zwiększenie intensywności zmian skórnych może być miejscowe lub rozsiane i pojawiać się z różnym nasileniem. Powiązaną dolegliwością jest łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS), nie związane z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Charakteryzuje się obrzękiem i rumieniem skóry w obszarach międzypaliczkowych i stanem zapalnym kręgosłupa. U pacjentów z łuszczycą zauważono korelację pomiędzy chorobą, a występowaniem otyłości, stężeniem cholesterolu we krwi, zaburzeniem metabolizmu glukozy, nadciśnienia tętniczego i chorób sercowo-naczyniowych. Leczenie wyżej opisanej dermatozy opiera się na  miejscowym stosowaniu leków i fototerapii. Ponadto zaleca się modyfikację jadłospisu.

Ważnym elementem leczenia dietą jest unikanie używek, a w szczególności tytoniu i alkoholu. Powinno ograniczać się spożywanie wysoko przetworzonych produktów, podrobów, czerwonego mięsa oraz tłuszczów zwierzęcych. Warto natomiast wprowadzić produkty zawierające znaczące ilości antyoksydantów, selenu i kwasów omega-3. W 2011 roku opublikowano wyniki badań w artykule „Znaczenie diety w łuszczycy – przewlekłej chorobie zapalnej”. Dowiedziono, że zmiana w sposobie żywienia może zmniejszyć objawy choroby oraz zmniejszyć ryzyko chorób układu krążenia. Przeanalizowano dobór odpowiedniej diety biorąc pod uwagę zwiększenie ilości kwasów tłuszczowych omega-3, wprowadzenie diety śródziemnomorskiej, wegetariańskiej, niskoenergetycznej lub bezglutenowej. 

Pomiędzy łuszczycą, a masą ciała i procentową ilością tkanki tłuszczowej występuje istotna korelacja. Oszacowano, że BMI powyżej 29 może zwiększyć ryzyko choroby nawet dwukrotnie. Spożywanie produktów wysokoenergetycznych, a co za tym idzie duża podaż kwasu arachidowego powoduje wzrost stężenia substancji prozapalnych w tym laktoferyny. Podwyższona masa ciała sprzyja wydzieleniu się adipokin, bioaktywnych wydzielin tkanki tłuszczowej. Substancjami odpowiedzialnymi za nasilenie łuszczycy są białka wiążące retinol, wisfantna, chemeryna i rezystyna. Adipokiny wpływają m.in. na metabolizm węglowodanów i tłuszczów oraz ciśnienie tętnicze. Konsekwencją ich nagromadzenia jest otyłość, tworzenie się stanów zapalnych oraz nasilenie dermatoz. 

Wszelkie zmiany i uszkodzenia nabłonka mogą byś spowodowane niedostateczną ilością antyoksydantów dostarczanych z pokarmem. Spożywanie większej ilości pokarmów zawierających przeciwutleniacze naturalne w tym karotenoidy, flawonoidy oraz kwas askorbinowy minimalizuje zmiany łuszczycowe. Produktami zawierającymi duże ilości przeciwutleniaczy są warzywa (głównie pomidory, marchew, brokuły, szpinak czy brukselka), zboża (zwłaszcza owies i pszenica), nasiona roślin strączkowych oraz owoce zawierające dużą ilość witaminy C. Dodatkowo korzystny wpływ na kondycję skóry ma selen oraz witamina E, zapobiegająca jej starzeniu.

Istotną rolę w leczeniu łuszczycy odgrywa stosunek kwasów omega-6 do omega-3, który powinien wynosić 4-5:1.   Zaleca się spożywanie posiłków o niskiej kaloryczności, a nawet wykluczenie z jadłospisu produktów pochodzenia zwierzęcego. Stosowanie diety wegetariańskiej zmniejsza nasilenie dermatozy, ponieważ podaż kwasów omega-3 zostaje zwiększona ( spożywanie ryb zamiast mięsa, stosowanie olejów roślinnych w tym lnianego i rzepakowego). Innym sposobem odżywiania opartym spożywaniu na dużej ilości warzyw, owoców i ryb bogatych w kwasy omega jest dieta śródziemnomorska. Objawy dermatozy znacznie ustępują, a  ogólna kondycja skóry ulega poprawie, dzięki zawartym przeciwutleniaczom i wielonienasyconym kwasom tłuszczowym znajdujących się w produktach z wyżej wymienionych sposobów odżywiania.

Zbilansowana dieta zawierająca dostateczną ilość witaminy D, której źródłem są tłuste ryby, tran, wątroba, drożdże, żółtko jajka i produkty mleczarskie odgrywa kluczową funkcję w zwalczaniu dermatoz. Kalcytriol, aktywna forma witaminy D wspomaga zachowanie właściwej kondycji skóry i włosów. W dermatologii od 1985 roku jest wykorzystywany w leczeniu czerniaka oraz stanów zapalnych skóry. Rozpoczęto  także badania nad zasadnością wykluczenia produktów zawierających gluten, lecz wyniki nie były jednoznaczne. Po wprowadzeniu wyłącznie pokarmów bezglutenowych tylko u nieznacznej ilości pacjentów zauważono zmiany w nasileniu dermatozy. Powiązanie między celiakią a łuszczycą nie zostało udowodnione. 

Choć leczenie łuszczycy opiera się na stosowaniu fototerapii i przyjmowaniu leków, bardzo ważnym elementem jest odpowiednie odżywianie. Głównym założeniem dietoterapii jest unikanie wysoko przetworzonych i wysokokalorycznych produktów, używek, a w szczególności alkoholu i tytoniu. Ważnym aspektem jest dostarczanie do organizmu kwasów omega-3, witaminy D, przeciwutleniaczy, selenu oraz witaminy E. Stosowanie diety wegetariańskiej, niskokalorycznej lub śródziemnomorskiej jest jak najbardziej wskazane. Należy jednak pamiętać, iż łuszczyca jest chorobą przewlekłą, leczenie jest długotrwałe, a nasilenie zmian skórnych może wystąpić przy nieodpowiednim doborze leków lub składników diety. 

Literatura:

1. Owczarczyk-Saczonek A., Placek W. Dieta w chorobach skóry 2015,(4) 130-156
2. Śpiewak R., Kordus K. Podział i definicje chorób z kręgu wyprysku Int. Rev. Allergol. Clin. Immunol. Family Med., 2012: 18( 4)
3. Antosik K., Krzęcio-Nieczyporuk E., Kurowska-Socha B.  , Rola diety i żywienia w leczeniu łuszczycy 2017, Hygeia Public Healthy 52(2): 131-137
4. Stawczyk M, Szczerkowska-Dobosz A, Komorowska O. Znaczenie diety w łuszczycy – przewlekłej układowej chorobie zapalnej. Forum Zaburzenia Metaboliczne 2011, 2(3): 205-212. 
5. Siemienas N. Postępowanie dietetyczne przy leczeniu łuszczycy. Food Forum 2015, 2(8): 22-25.

Autorka: Angelika Maślankiewicz