Odżywianie wpływa na kondycję całego organizmu człowieka, poprzez dietę o możemy zapobiegać lub minimalizować objawy niektórych dolegliwości zdrowotnych. Stosowanie odpowiedniego jadłospisu w celu przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym takim jak cukrzyca czy też miażdżyca jest dość oczywiste dla większości osób. Jednak leczenie dermatoz poprzez zastosowanie odpowiedniej diety nie jest już tak powszechne, a często wzbudza także kontrowersje. Tak jest w przypadku jednej z najpopularniejszych dolegliwości skórnych – trądziku pospolitego.
Acane vulgaris to najczęściej występującą chorobą skóry , z którą ludzie borykają się od wieków. Dermatoza jest kojarzona głównie z okresem dojrzewania i wypryskami u młodzieży. Dotyczy około 58% europejczyków do 25 roku życia, a u osób między szesnastym a osiemnastym rokiem życia szacuje się występowanie nawet do 95%. Zmiany skórne mogą powstawać na całym ciele, lecz w większości przypadków obejmują twarz i jej okolice. Objawy mogą występować także u małych dzieci oraz osób dorosłych. Wieloczynnikowe podłoże trądziku sprawia trudności w leczeniu przez co może wpływać na poczucie własnej wartości u młodych ludzi. Choroba stanowi poważny problem społeczny, psychologiczny, a nawet terapeutyczny. Powszechność dermatozy często powoduje jej bagatelizowanie i podawanie suplementów diety dostępnych bez recepty, które w większości przypadków nie przynoszą oczekiwanej poprawy.
Przyczyny pojawienia się trądziku jest wiele, ale do najważniejszych zalicza się czynniki genetyczne, stres, aktywność hormonów i obecność bakterii. Zagłębiając się w histopatologię choroby, można zauważyć że jej rozwój wywołany jest współdziałaniem tych kilku czynników. Nadmierna aktywność gruczołów, tworzenie się kolonii bakterii Propionibacterium acnes; upośledzenie apoptozy komórek, zwiększenie ilości sebum i keratynocytów w przewodzie łojowym, prowadzi do niedoczynności przewodu i zmian skórnych.
Pierwszym objawem są charakterystyczne niezapalne wypryski i zaskórniki. U wielu osób znikają po zakończeniu okresu dojrzewania. Kolejnym etapem postępowania trądziku jest tworzenie się stanów zapalnych w postaci torbieli, krost i grudek wypełnionych łojem i ropą składającą się z uwięzionej w kanałach mieszków włosowych keratyny. W konsekwencji na skórze mogą powstawać blizny oraz przebarwienia. Bardzo często zmiany pojawiają się na twarzy, powodując kompleksy i pogorszenie samopoczucia.
Istnieje wiele metod leczenia trądziku, w zależności od nasilenia objawów i powierzchni ich występowania. W pierwszym stadium dermatozy zazwyczaj używa się maści i kremy nakładane na miejsca z wypryskami. Substancją czynną zazwyczaj są kwasy organiczne, w tym kwas azelienowy, salicylowy czy też mlekowy. Działają wielokierunkowo hamując wzrost bakterii i redukując zmiany niezapalne. Ponadto przy długotrwałym stosowaniu zauważono zanikanie przebarwień i ogólną poprawę kondycji skóry. Skuteczne jest również używanie pochodnych witaminy A – retinoidów, najczęściej: tretinoiny, tazarotenu i adaplenu. Minimalizują powstawanie zaskórników i stanów zapalnych, jednocześnie doprowadzając do naturalnych procesów złuszczania naskórka.
W zawansowanym stadium dermatozy przeprowadza się kurację antybiotykową, zazwyczaj stosuje się kotrimoksazol, klindamycynę, erytromecynę lub tetracyklinę jako substancję aktywną. Problem stanowi oporność lub niska skuteczność przy zażywaniu tych środków. Ostatecznością w leczeniu trądziku jest wprowadzenie terapii hormonalnej. Jednakże czas stosowania powinien wynosić minimum 6 miesięcy, a kobietą dodatkowo zaleca się wprowadzenie antykoncepcji ze względu na możliwe teratogenne działanie.
Ważnym aspektem jest również pielęgnacja niedrażniącymi i naturalnymi kosmetykami i ich nawilżanie. Ponadto odpowiednio zbilansowane odżywiania może wpływać na poprawę stanu skóry i zmniejszenie nasilenia choroby. Wokół tego stwierdzenia powstało wiele kontrowersji i sprzecznych opinii. Przez wiele lat dane literaturowe podawały, iż nie występuje zależność pomiędzy sposobem odżywiania, a leczeniem trądziku. Potwierdzały to opublikowane artykuły. Obecnie dane uważa się za nieaktualne i podważa się prawidłowość wykonanych badań, a dietę zaczyna się rozważać jako czynnik nasilający trądzik. Przeprowadzono ankietę, w której dowiedziono że aż 70% pacjentów dotkniętych tą dermatozą zgłosiło poprawę stanu skóry po wprowadzeniu modyfikacji jadłospisu.
Ogólne zalecenia odżywiania podczas zmagania się z trądzikiem to stosowanie jadłospisu opartego na owocach, warzywach i produktach zawierających duże ilości białka. Korzystny wpływ na skórę wywierają antyoksydanty zawarte np. w papryce, czosnku czy też owoce cytrusowe. Istotne jest także unikanie używek, ostrych przypraw, a w niektórych przypadkach także orzechów i kakao.
Badania potwierdziły, że najbardziej zasadne i skuteczne jest wprowadzenie diety bogatej w produkty o niskim indeksie glikemicznym (IG) oraz duża podaż kwasów omega-3 i omega-6. Produkty dzieli się na 3 kategorie: o niskim (≤50), średnim (55-69) i wysokim IG (≥70, powodują gwałtowny wzrost glukozy we krwi, które może powodować zaburzenia gospodarki węglowodanowej). Oznacza to wykluczenie z jadłospisu wysoko przetworzonych środków spożywczych, poddawanych długotrwałej obróbce termicznej lub skomplikowanym zabiegom technologicznym np. zupki błyskawiczne, frytki, płatki kukurydziane. W jadłospisie powinny znajdować się świeże warzywa i owoce, nabiał pieczone ryby (łosoś, pstrąg, makrela), a wybierając pieczywo i makarony powinno się sięgać po pełnoziarniste produkty. Ważne jest także, aby skomponowany posiłek nie miał wysokiego ładunku glikemiczngo (ŁG). Ładunek glikemiczny liczymy jako iloczyn IG i ilości węglowodanów podzielony przez 100. Unikanie wypieków z białej mąki, posiłków z białym ryżem znacznie obniży ładunek ŁG. Warto pamiętać, że IG wzrasta wraz z kolejnymi procesami technologicznymi (rozdrobnienie, gotowanie, pieczenie itp.) Dlatego najlepiej w miarę możliwości przygotowywać posiłki samemu.
Trądzik jako najpowszechniejsza dermatoza jest stosunkowo trudny do wyleczenia. Często antybiotyki i kuracje nie dają zadawalających efektów. Dlatego warto zmodyfikować nawyki żywieniowe i wykluczyć produkty, które zwiększają jego nasilenie. Usunięcie z diety produktów dań o wysokim ładunku glikemicznym, nie tylko korzystnie wpłynie na kondycję skóry, ale także będzie przeciwdziałaniem wobec chorób cywilizacyjnych. Należy pamiętać o właściwym nawodnieniu i dostarczaniu witamin i związków mineralnych z naturalnymi pokarmami, a w szczególności warzywami.
Literatura:
- Clinical and Histological Effect of a Low Glycaemic Load Diet in Treatment of Acne Vulgaris in Korean Patients: A Randomized, Controlled Tria. Acta Derm Venereol
- Dieta w chorobach skóry Waldemara Placka
- Effect of Milk and Dairy Products upon Severity of Acne for Young People World Applied Sciences Journal 24 (3): 403-407, 2013 N.O. Tsoy
- Trądzik pospolity – etiologia, klasyfikacja, leczenie. Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie 2014, 60, 2, 13–18 K. Janda, M. Chwiłkowska
- Zastosowanie kwasów organicznych w terapii trądziku i przebarwień skóry. Postepy Hig Med Dosw (online), 2015; 69: 374-383 A. Kapuścińska, I. Nowak
