Nabiał stanowi ważny element naszej codziennej diety. To on jest głównym źródłem wapnia, który wpływa za prawidłową budowę kości i zębów. Badania kliniczne dowodzą, że wapń obniża ciśnienie krwi i zapobiega powstawaniu nadciśnienia tętniczego. Mleko oraz jego produkty pochodne zawierają tłuszcz, łatwo przyswajalne białko, a także cenne witaminy tj.: A, B2, B12 i D.  Podstawowym węglowodanem występującym w mleku spożywczym jest laktoza. To dwucukier zbudowany z cząsteczek glukozy i galaktozy. Oprócz nadawaniu słodkiego smaku produktom, laktoza posiada właściwości probiotyczne, dzięki którym następuje prawidłowa regeneracja komórek nabłonka jelita cienkiego. Nabiał dostarcza nam wiele cennych składników odżywczych, jednak nie każdy z nas toleruje zwarty w nim cukier.

Nietolerancja laktozy jest zjawiskiem coraz częściej występującym zarówno u dzieci jak u dorosłych. Szacuje się, że około 37 % ludzi w Polsce zmaga się z jej dolegliwościami. Przyczyn powstawania nietolerancji jest kilka. Pierwszą z nich jest alaktazja, która wiąże się z wrodzonym, całkowitym brakiem laktazy w organizmie. Jest to enzym odpowiedzialny za rozkład laktozy na cukry proste, które następnie wchłaniane są do krwi.  Następną przyczyną może być wtórny niedobór laktazy. Charakteryzuje się zmniejszoną ilością lub nieprawidłową pracą enzymu. Zjawisko to jest przejściowe, związane z uszkodzeniem błony jelita cienkiego pod wpływem występujących stanów zapalnych, przyjmowaniu dużej ilości antybiotyków i leków niesteroidowych, a także nadmiernego spożywania alkoholu. Trzecim przypadkiem występowania nietolerancji jest pierwotny niedobór laktazy, uwarunkowany genetycznie. W tym przypadku występuje zmniejszanie ilości enzymu w okresie dojrzewania. 

Niestrawiona laktoza stanowi pożywkę dla bakterii bytujących w jelicie cienkim. Wykorzystywana jest przez nie w procesie fermentacji. Produkty powstałe podczas tej reakcji to gazy tj.: wodór, dwutlenek węgla i metan. To one wywołują w organizmie wzdęcia brzucha, bolesne kolki, a także nadmierne wydzielanie gazów. Wyprodukowane są także kwasy organiczne, które podrażniają błonę jelita cienkiego. Następuje również podniesienie ciśnienia osmotycznego, pod wpływem którego powstają przewlekłe biegunki. Mogą doprowadzić do odwodnienia i niedożywienia organizmu. Stopień nasilenia objawów zależy od poziomu niedoboru laktazy, rodzaju spożytego produktu, a także od ilości spożytej wraz z nimi laktozy.

Aby zapobiec uciążliwym dolegliwością należy stosować dietoterapię opierającą się na wyeliminowaniu produktów zawierających laktozę:

– mleko 

– napoje fermentowane: jogurt, kefir, maślanka

– sery żółte, twarogowe, pleśniowe 

Laktoza może być dodawana do innych produktów np. pieczywa ze względu na jej cenne właściwości technologiczne. Nadaje lepkość produktom, zapobiega ich krystalizacji, a także jest nośnikiem substancji aromatyzujących. Niestety całkowite wykluczenie z diety produktów mlecznych może spowodować niedobory witamin, a także składników mineralnych. Zbyt niska podaż wapnia i witaminy D może przyczynić się do osłabienia kości i powstania w starszym wieku osteoporozy.  

W przypadku nietolerancji laktozy ważna jest odpowiednio zbilansowana dieta, która pokryje zapotrzebowanie na wszystkie niezbędne składniki odżywcze. Warto wprowadzić suplementację, która pokryje  niedobory witaminy D i B2. Producenci żywności wyciągają pomocną dłoń w stronę osób cierpiących na nietolerancje. Coraz częściej można znaleźć w sklepach produkty mlecznie nie zawierające laktozy lub z jej obniżoną zawartością. 

Wczesne wykrycie nietolerancji niweluje uciążliwe objawy, a także zapobiega nieprawidłowej pracy jelit. Osoby podejrzewające nietolerancje laktozy mogą zdiagnozować ją na kilka sposobów;

– poprzez specjalistyczne badania genetyczne

– najczęściej wykorzystywany wodorowy test oddechowy, polegający na badaniu stężenia wodoru w wydychanym powietrzu, po uprzednim spożyciu laktozy 

– pomiar pH stolca

– biopsja jelita cienkiego 

– doustne testy na tolerancje laktozy 

– obserwacje organizmu po odstawieniu produktów zawierających laktozę

BIBLIOGRAFIA:

1. Cielecka K., Dereń K., Grzegorczyk K.: “Nadwrażliwość pokarmowa”, Alergia Astma Immunologia 2010, 15 (3): 118-124
2. Fidler- Witoń E., Mądry E., Krasińska B., Walkowiak J.: “Nietolerancja laktozy i jej uwarunkowania” Family Medicine & Primary Care Review 2011, 13, 308–310
3. Fidler- Witoń E., Mądry E., Krasińska B., Walkowiak J., Adamczak-Ratajczak A.: “ Hipolaktazja, zespół złego wchłaniania laktozy,nietolerancja laktozy”, Family Medicine & Primary Care Review 2011, 13, 334–336
4. Kowlska M., Ambroziak A., Aljewicz M., Cichosz G.,:”Wzbogacane w wapń i magnez produkty mleczarskie”, Postępy techniki przetwórstwa spożywczego 1/2012
5. Zatwarnicki P.: “Nietolerancja laktozy-przyczyny, objawy, diagnostyka”, Piel. Zdr. Publ. 2014, 4, 3, 273–276

Autorka: Agnieszka Kordeczka